موسیقی کلام بیهقی با موسیقی نثرهای مصنوع تفاوت دارد، زیرا موسیقیاش غنیتر از نثرهای قبل و بعد از او است، به همین خاطر گروهی از کارشناسان نخستین جرقه سرچشمه شعرهای نیمایی و سپید معاصر را نثر بیهقی میدانند و به تأثیرپذیری شدید برخی شاعران امروز از تاریخ بیهقی اشاره میکنند. در هفته گذشته ششمین مجموعه درس گفتارهایی درباره بیهقی، که به بررسی موسیقی کلام در تاریخ بیهقی اختصاص داشت با سخنرانی حمید عبداللهیان عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی و با حضور جمعی از علاقهمندان عرصه ادبیات در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
عبداللهیان در این نشست در خصوص مفهوم و معنای موسیقی گفت: «موسیقی مفهوم ویژهای دارد که با نظم خاص بین گروهی ازآواها ونواها برقرار است، این نظم به صورت فاصله زمانی، شدت و ضعف طنین نواها و... نمایان میشود. چگونگی ترکیب این نواها در موسیقی متمایز کننده نتها و دستگاههای موسیقایی است.»
وی گفت: «در تاریخ بیهقی موسیقی تأثیر بسزایی دارد، طوری که مشاهده میکنیم برجسته ترین بخشهای داستان «حسنک وزیر» مانند سیل غزنه، در آب افتادن مسعود و... با موسیقی همراه بوده است. این موسیقی به گونهای تاثیر گذار است که توجه جلال آل احمد، نیمایوشیج ودیگر نثر نویسان را متوجه خود کرده است.»
وی خاطر نشان کرد: «سجع اولین بخش درتاریخ بیهقی است، ابوالفضل بیهقی براحتی در آثارش از سجع استفاده کرده است، شاید بتوان یکی از دلایل آن را نوآوری دانست.»
موسیقی در تاریخ بیهقی در خدمت معناست
وی در خصوص تفاوت موسیقی کلام وموسیقی اصیل گفت: « هر دو موسیقی با نظم، آوا ونوا همراه است، در نثر افزون بر توجه به موسیقی به معنای آن هم توجه میشود .ویژگی مهم موسیقی نثر این است که با متن یکنواخت نیست و با سکته، تامل ودست انداز همراه شده است.»عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی تصریح کرد: « در موسیقی باید منطق وجود داشته باشد همان طور که تاریخ بیهقی با موسیقی لفظی ومعنایی همراه بوده است... یکی از انکارهای تاریخ بیهقی درآثارش استفاده از مناظره، سجعها و... است. در آثار بیهقی شاهد بازی با کلمات هستیم، حسنک یکی از شخصیتهای محبوب و بوسهل زوزنی منفورترین شخصیت داستان تاریخ بیهقی است. اکثراً درآثار بیهقی سجع به کار رفته است، شاید یکی از دلایل آن این باشد که بیهقی نثر را فراتر دانسته است.»
وی با اشاره به قابلیتهای موسیقی در تاریخ بیهقی گفت:«از جمله بیراهه هایی که در نقد شعر معاصر ایجاد شد، زمانی بود که تلاش کردند تاریخ بیهقی را متفاوت گویند، به گونهای که در کنار نوشتارها، موسیقی کلام هم وجود داشت، در صورتی که این آثار را نباید شعر بنامیم، زیرا مقوله نثر با شعر متفاوت است.»
وی تاکید کرد: «با نگاه کردن به تاریخ بیهقی شاهد آن هستیم که این اثر بیشتر ازمتنهای ادبی دیگر با موسیقی کلام همراه بوده است که در آن موسیقی درخدمت معانی بوده است و چیزی فراتر از معنی را شامل نمی شود، با توجه به اینکه بیهقی توانسته میان کلام ومعنی تعادل ایجاد کند، تاریخ بیهقی را میتوان به عنوان الگویی در نظر گرفت، زیرا ساختار تاریخ بیهقی به رمان شباهت دارد و تنها با موسیقی کلام همراه شده است، پس نمی توان آن را شعر دانست.»
وی در ادامه درباره شگردهای موسیقی در تاریخ بیهقی گفت: «شگردهای موسیقی در تاریخ بیهقی شامل تکرار واژه ها، کارکرد قید، کارکرد واو در جمله، جملههای هم اندازه، جملههایی خارج از وزن و موسیقی برای آشنایی زدایی یا هنجارگریزی، در هم ریختن اجزای جمله، حذف به قرینههای لفظی ومعنوی، نزدیک شدن به سجع، موازیهای موسیقی و واج آرایی است.»
وی افزود:«در تاریخ بیهقی شگردهای زبان شاعرانه واژه یا واژگانی را برجسته میکند، به گونهای که آن را از بار معنایی و کاربرد هر روزهاش جدا میسازد وبا ورود واژگان تازه و بیگانه شاهد تجلی اثر و زدودن عادتها وآشنایی زدایی هستیم .»
وی از ویژگیهای موسیقی در کلام منثور گفت: «نگاه به موسیقی در کلام منثور تلاشی برای نزدیک کردن نثر به شعر، نثرهای مسجع، موزن و همچنین توجه در جمله به عنوان واحد موسیقایی است.»
برگزاری چنین نشست هایی به شناخت بیشتر تواناییها و ظرفیتهای ادبیات کلاسیک ایران و بهره مندی از این ظرفیتها در جهت تقویت زبان و استفاده از آن در فعالیتهای خلاق ادبی منجر میشود. تاریخ بیهقی یکی از متون کلاسیک نثر فارسی است که دارای ظرفیتهای فراوانی برای بهره مندی شاعران و داستان نویسان امروز ایران است، زیرا در برخی بخشهای این کتاب، بیهقی به تعریف امروزین از شعر بسیار نزدیک شده است به گونهای که دکتر محمد جعفر یاحقی گزینهای از این شعر وارهها را به شکل تقطیع امروزی شعر سپید جمعآوری و منتشر کرده است که گروه ادب و هنر روزنامه قدس پیشتر به معرفی این کتاب پرداخته بود.
نظر شما